ياساكان

کارەکانمان بەپێی پرەنسیپەکانی دەستووری عێراق ئەنجام دەدەین کە تێیدا هاتووە نەوت و غاز لە هەموو هەرێم و پارێزگاکاندا موڵکی هەموو خەڵکی عێراقە. بەپێی ماددەی 112ی دەستوور، حکومەتی فیدراڵی پێکەوە لەگەڵ حکومەتەکانی پارێزگا و هەرێمە بەرهەمهێنەرەکاندا نەوت و غاز لە کێڵگەکانی ئێستادا بەڕێوە دەبەن بە مەرجێک حکومەتی فیدراڵی بەشێوەیەکی دادپەروەرانە داهاتەکان دابەش بکاتەوە.

هەروەها لە ماددەی 112دا هاتووە، حکومەتی فیدراڵی پێکەوە لەگەڵ حکومەتەکانی پارێزگا و هەرێمە بەرهەمهێنەرەکاندا سیاسەتە ستراتیژیەکان دادەڕێژن بۆ پەرەپێدانی نەوت و غاز، و بەدەستهێنانی زۆرترین قازانج بۆ خەڵکی عێراق بە بەکارهێنانی پێشکەوتوترین تەکنیک و پرەنسیپەکانی بازاڕ و لە رێی هاندانی وەبەرهێنانەوە.

ماددەی 115 پێشینە دەدات بە یاساکانی هەرێمی کوردستان بەسەر یاسا فیدراڵیەکاندا، و وەک بەڵگەش ئاماژەی پێدەرێت کاتێك هیچ رێکەوتنێتک لەسەر بەڕێوەبردنی نەوت و غاز و دابەشکردنی داهات ئەنجامنادرێت.

یاسای نەوت و غازی هەرێمی کوردستان

لە بەرواری 6 ی ئابی 2007دا، یاسای نەوت و غازی هەرێمی کوردستان لە لایەن پەرلەمانی کوردستانەوە تێپەڕێنرا. لەگەڵ پەسەندکردنی لەلایەن مەسعود بارزانی، سەرۆکی هەرێمی کوردستانەوە لە بەرواری 9 ی ئابدا، یاساکە کەوتە واری جێبەجێ کردنەوە.

یاسای شایستە داراییەکان

ئەم یاسایە بە فەرمی پێی دەوترێت یاسای دیاریکردن و وەرگرتنی شایستە داراییەکانی هەرێمی کوردستان– عێراق لە داهاتە ئیتحادیەکان (یاسای ژمارە 5 ی ساڵی 2013). ئەمەش بنچینەی یاسایی بۆ یەکلاییکردنەوەی مەسەلە هەڵواسراوەکانی داهات لە نێوان حکومەتی هەرێمی کوردستان و حکومەتی ئیتیحادی عێراقدا پێکدێنێت.

یاساکە پوختەی میکانیزمێک پێشکەشدەکات بۆ پێناسەکردن و بەدەستهێنانی داهاتە هەڵواسراوە شایستەکانی هەرێمی کوردستان لە حکومەتی ئیتحادی لە ساڵی 2004ەوە. یاساکە روونیدەکاتەوە ئەگەر حکومەتی ئیتحادی دوابکەێت لە دانی ئەو شایستە داراییانە، ئەوا حکومەتی هەرێمی کوردستان بۆی هەیە نەوتی بەرهەمهێنراو لە هەرێم بفرۆشێت بۆ پڕکردنەوەی شایستە داراییە نەدراوەکان. هەروها یاساکە چەند بڕگەیەک لەخۆ دەگرێت وەکو پشکی حکومەتی هەرێمی کوردستان لە داهاتی خەرجیە سەروەریەکان کە شایستەن بە هێزەکانی هەرێم (هێزی پێشمەرگە) و دانی قەرەبووە شایستەکانی هەرێم لەو زەرەر و زیانانەی کە لەلایەن رژێمەکانی پێشووی عێراقەوە بە هەرێم گەیەنراون.

ئەم یاسا نوێیە رێگەیەک دیاریدەکات بۆ جێبەجێکردنی دەستووری عێراق، و بە جێبەجێکردنی داواکاریە دەستووریەکانیش بەرامبەر دەسەڵات و هاوبەشیپێکردنی سامان، هەمووان لە عێراقدا، هاوڵاتیان و وەبەرهێنەرانیش وەک یەک، سوودمەند دەبن.

نموونەی گرێبەستی بەرهەمهێنانی هاوبەش (PSC) و گرێبەستە ئیمزاکراوەکان

حکومەتی هەرێمی کوردستان نموونەیەکی گرێبەستی بەرهەمهێنانی هاوبەش (PSC)، کە هەموارکراوەتەوە تاکو لەگەڵ یاسای نەوت و غازی کوردستاندا بگونجێت، دەستەبەرکردووە لەگەڵ گرێبەستە ئیمزاکراوەکانی بەدواداگەڕان و بەرهەمهێنان کە لەلایەن حکومەتی هەرێمەوە دراون.

لە 2008 دا، حکومەتی هەرێمی کوردستان راوبۆچوونێکی پسپۆڕانەی سەربەخۆی یاسایی پێگەیشت کە جەختدەکاتەوە لە دەسەڵاتی دەستووریی حکومەتی هەرێمی کوردستان بۆ بەڕێوەبردنی سەرچاوەکانی نەوت و غازی هەرێمی کوردستان. راوبۆچوونەکە لەلایەن پرۆفیسۆر جەیمس ر. کرۆفۆرد، کە پرۆفیسۆری یاسای نێودەوڵەتیە، لە رێگەی (کلیفۆرد چانس)ەوە کە دەزگایەکی یاسایی فرە نەتەوەیە، نووسراوە. لە دەرەنجامدا، پرۆفیسۆر کرۆفۆرد دەڵیت، "یاسای نەوت و غازی هەرێمی کوردستان هاوتایە لەگەڵ دەستووری عێراقدا".