21 ئەیلول 2016 هەولێر، هەرێمی کوردستانی عێراق. حکومەتی هەرێمی کوردستان چوارچێوەیەکی نوێی ستراتیژیی پەسەند کرد بۆ پتەوکردنی پرۆگرامەکانی پاراستنی کۆمەڵایەتی لە هەرێم. بەڕێز دکتۆر عەلی سندی، وەزیری پلاندانان ووتی : "ئەم چوارچێوە نوێیە سیستەمی پاراستنی کۆمەڵایەتی تەبا دەکات لەگەڵ دیدگای 2020ی حکومەتی هەرێمی کوردستان، لەڕێگەی ناساندنی ستراتیژێکی تری کارا بۆ بازاڕی کار، بۆ بیمەی کۆمەڵایەتی و بۆ تۆڕەکانی پاراستنی کۆمەڵایەتی، بۆ ئەوەی هەژاران و کەمدەستان بپارێزێت و دەرفەت بۆ لاوان دابین بکات. ئەمەش لە چوارچێوەی پلانی چاکسازی ئابوری حکومەتی هەرێمدایە، کە لە حوزەیرانی 2016 راگەیەندرا."

بەڕێز رۆبەرت باو جۆدە، بەڕێوەبەری بانکی نێودەوڵەتی لە عێراق وتی "خۆشحاڵین پاڵپشتی چاکسازییەکانی پاراستنی کۆمەڵایەتی بکەین لە هەرێمی کوردستان، وەک بەشێک لە پلانەکانی چاکسازی ئابوری". چوارچێوەی ستراتیژیی پاراستنی کۆمەڵایەتی حکومەتی هەرێمی کوردستان داڕێژراوە بۆ باشترکردنی پێشکەشکردنی خزمەتگوزاری و سوودەکان بە هەژارترین گروپەکان، هاوکات هەوڵی بەدیهێنانی بەردەوامیی دارایی دەدات. چاکسازییەکان پێویستیان بە دەرکردنی یاسای نوێ هەیە، وەک یاسای کار، یاسای بیمەی کۆمەڵایەتی و یاسای کۆمەکی کۆمەڵایەتی. هاوکات دەبێتە هۆی پێداچوونەوەی ئەرکی هەندێک لە وەزارەتەکان و دروستکردنی دامەزراوەی نوێ بۆ جێبەجێکردنی پرۆگرامە تازەکان. بەڕێز د.محمد هاودیانی، وەزیری کار و کاروباری کۆمەڵایەتی وتی "وەزارەتی کار و کاروباری کۆمەڵایەتی پێشەنگ دەبێت لە جێبەجێکردنی ئەم چوارچێوەیەدا و چاوەڕوانی پاڵپشتی هاوبەشەکانمان دەکەین لەم پرۆسەیەدا."

ستراتیژەکانی بازاڕی کار

بازاڕی کاری ئێستا ناتوانێت گەشە بکات و داخوازییەکانی ئێستا و ئایندەی کار پڕبکاتەوە. بەپێی رێژەی سەدیی دانیشتوان، هەرێم یەکێک لە گەورەترین کەرتە گشتییەکانی هەیە لە جیهاندا. هاوکات ژمارەیەکی زۆر بێکاری خوێندەواری هەیە، بەتایبەتی لەناو ئافرەتاندا. سێ ستراتیژی سەرەکیی بۆ چاکسازی بازاڕی کار بریتین لە:

• دابینکردنی هێزی کاری کارا و کارخوازی توانادار و کارامە، لەڕێگەی سیستەمەکانی پەروەردە و راهێنان و هاندەر لەسەر بنەمای بازاڕ.

• گرتنەبەری رێوشوێن بۆ کەمکردنەوەی دژوازی لەنێوان کارکردن لە کەرتی گشتی و کارکردن لە کەرتی تایبەت، ئەمەش بەشدار دەبێت لە بوژاندنەوەی کەرتی تایبەتدا.

• داڕشتنی چواچێوەی یاسایی و دامەزراوەیی لەسەر بنەمای شیکاری نوێ، سیاسەتی کاری باش داڕێژراو و گفتوگۆی بونیاتنەر لەناو هاوبەشە کۆمەڵایەتییەکاندا.

ستراتیژەکانی بیمەی کۆمەڵایەتی

بیمەی کۆمەڵایەتی ئێستا بەگشتی کارمەندانی کەرتی گشتی رووماڵ دەکات. نزیکەی 85 لەسەدی کارمەندانی کەرتی تایبەت رووماڵی بیمەی کۆمەڵایەتی یان خانەنشینیان نییە. ستراتیژە سەرەکییەکان بۆ چاکسازی بیمەی کۆمەڵایەتی بریتین لە:

• یەکخستنی پرۆژەکانی خانەنشینی گشتی، تایبەت و ئەوانی تر، بۆ زامنکردنی ئەوەی هەمو کەسێک دەستیدەگات بە بیمەی کۆمەڵایەتی بەدەرلەوەی لە کوێ کاردەکات.

• داڕشتن و جێبەجێکردنی میکانیزمی نەریتی و بەدیل بۆ فراوانکردنی رووماڵی خانەنشینی و بیمەی کۆمەڵایەتی.

• داڕشتن و جێبەجێکردنی پرۆگرامی بیمەی بێکاریی بۆ دڵنیابوون لەوەی ئەوانەی کار لەدەستدەدەن پاڵپشتی قۆناغی گواستنەوەیان هەیە.

 ستراتیژەکانی تۆڕی پاراستنی کۆمەڵایەتی

لەکاتێکدا کە هەرێم بڕێکی بەرچاوی بودجەکەی خەرج دەکات بۆ کۆمەکی نەختینە، تەنها 11 لەسەدی هەژارترین هاوڵاتیان کۆمەکی نەختینە وەردەگرن. ستراتیژە تازەکان جەخت دەخەنە سەر:

 • بەکارهێنانی هەژاریی وەک پێوەری سەرەکیی بۆ شایستەیی بۆ پرۆگرامەکانی تۆڕی پاراستنی کۆمەڵایەتی و دابینکردنی چاودێری کۆمەڵایەتی کاریگەر بۆ گروپە پەراوێزخراو و کەمدەستەکان

•  پاراستنی سەرمایەی مرۆیی لەڕێگەی هاندانی تەندروستی و پەروەردەی باشترەوە

بەڕێز غسان ئەلخواجە، شارەزای پێشکەوتووی پاراستنی کۆمەڵایەتی لە بانکی نێودەوڵەتی و سەرپەرشتیاری تیمی کار دەڵێت: "لەڕێگەی داڕشتن و جێبەجێکردنی چوارچێوەی ستراتیژیی پاراستنی کۆمەڵایەتی، حکومەتی هەرێمی کوردستان دادوەری بەدیدەهێنێت لە کۆمەکی کۆمەڵایەتیدا، دەرفەت دابین دەکات بۆ بەشدارانی بازاڕی کار و توانای بەرگەگرتن دەبەخشێت لە کاتی رووبەڕووبوونەوەی هەژاندا. ئەمە لەڕێگەی کۆمەڵێک پرۆگرامەوە ئەنجام دەدرێت کە بەسەریەکەوە دادوەری، دەرفەت و بەرگەگرتن دابین دەکەن."

چوارچێوە تازەکە داڕێژراوە بە سەرپەرشتی لیژنەیەکی باڵا بە سەرۆکایەتی بەڕێز وەزیری پلاندانان و ئەندامێتی وەزارەتەکانی کار، پەروەردە، تەندروستی و دەستەی ئاماری هەرێمی کوردستان، لەگەڵ پاڵپشتی و رێنمایی تەکنیکی لەلایەن بانکی نێودەوڵەتییەوە. بەڕێز زاگرۆس فەتاح، بەڕێوەبەری گشتی بودجەی وەبەرهێنان لە وەزارەتی پلاندانان، سکرتێری لیژنەی باڵا بوو و رابەرایەتی پرۆسەی داڕشتنی چوارچێوەکەی کرد. راوێژ و گفتوگۆی ورد ئەنجامدراوە لە مایس 2015ەوە تا ئاداری 2016 لەگەڵ کەرتی گشتی، پەرلەمانتاران، رێکخراوە ناحکومییەکان، کەرتی تایبەت، کۆمەڵگە خۆجێییەکان، ئەکادیمییەکان و رێکخراوە نێودەوڵەتییەکان.